Markaðs- og kostnaðargreiningar

Samkvæmt 20. gr. laga nr. 75/2021 um Fjarskiptastofu er heimilt að kæra ákvarðanir Fjarskiptastofu til úrskurðarnefndar fjarskipta- og póstmála. Sá sem á verulegra hagsmuna að gæta getur kært hvort heldur er málsmeðferð eða efni ákvörðunar. Kæra þarf að berast nefndinni innan fjögurra vikna frá því að kæranda varð kunnugt um ákvörðunina. Úrskurðir nefndarinnar eru endanlegir á stjórnsýslustigi. Frekari upplýsingar um málsmeðferð nefndarinnar eru í reglugerð um úrskurðarnefnd fjarskipta- og póstmála nr.36/2009.

Skipan úrskurðarnefndar

Í úrskurðarnefnd sitja þrír nefndarmenn sem skipaðir eru af samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og jafnmargir til vara. Formaður og varaformaður skulu skulu hafa lögmannsréttindi og búa yfir reynslu sem nýtist við úrlausn kærumála í fjarskipta- og póstmálum.
Varaformaður leysir formann af ef hann forfallast. Skipunartími nefndarinnar er fjögur ár.

Núverandi nefnd er skipuð til og með 14. ágúst 2022.

Lög um fjarskipti nr. 81/2003 innleiddu nýjar aðferðir og áherslur í markaðsgreiningu á fjarskiptamarkaðinum og lögðu nýjar skyldur á herðar Fjarskiptastofu frá því sem áður var.

Framkvæmd markaðsgreiningar má skipta í þrjá áfanga:

1. Skilgreina viðeigandi þjónustumarkaði og landfræðilega markaði.
2. Greina alla markaði, kanna hvort samkeppnin á þeim sé virk og taka ákvörðun um hvort þar finnist eitt eða fleiri fyrirtæki með umtalsverðan markaðsstyrk.
3. Taka ákvörðun um hvort leggja skuli á, viðhalda, breyta eða draga til baka kvaðir á fyrirtæki með umtalsverðan markaðsstyrk.

Framkvæmdastjórn ESB og samtök evrópskra fjarskiptaeftirlitsstofnana, áður ERG, nú BEREC (Body of European Regulators for Electronic Communications) unnu sameiginlega að skýrslu um kvaðir sem leggja má á fjarskiptafyrirtæki með umtalsverðan markaðsstyrk til þess að efla samkeppni.  Skýrslan var fyrst birt árið 2003 og endurskoðuð árið 2006.  Sjá skýrslu.

Um áramót 2008/2009 var lokið greiningu á öllum mörkuðum skv. eldri tilmælum ESA frá 2004, nema markaði 17 sem var felldur út.

Í nóvember 2008 gaf Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) út ný tilmæli þar sem fyrirfram skilgreindum mörkuðum var fækkað úr 18 í 7.

Sjá allar ákvarðanir Fjarskiptastofu í leitarvél ákvarðana.

Sjá nánar um markaðsgreiningu:

Kynningarrit um markaðsgreiningu (ágúst 2009)

Núgildandi tilmæli ESA um þjónustuákvæði (nóvember 2008)

Reglugerð nr. 741/2009 um markaðsgreiningar á sviði fjarskipta

Kostnaðargreiningar

Í framhaldi af markaðsgreiningu Fjarskiptastofu á skilgreindum mörkuðum á sviði fjarskipta eru lagðar ýmsar kvaðir á fyrirtæki sem útnefnd eru með umtalsverðan markaðsstyrk á viðkomandi markaði. Ein af þeim kvöðum er eftirlit með verðlagningu. Viðkomandi fyrirtæki skal þá greina kostnað sem fellur til innan fyrirtækisins við rekstur þeirrar þjónustu sem fellur undir viðkomandi markað, aðgreina hann frá kostnaði við annan rekstur og verðleggja viðkomandi vörur í samræmi við þann sundurgreinda kostnað. Fjarskiptastofa yfirfer slíkar greiningar og gerir athugasemdir og/eða fer fram á breytingar á kostnaðargreiningunni. Þegar greining hefur verið samþykkt af stofnuninni er hún lögð í samráð meðal hagsmunaaðila sem þá geta komið að athugasemdum og tillögum til breytinga sem stofnunin hefur til hliðsjónar við ákvarðanatöku að samráði loknu. Þegar Fjarskiptastofa tekur ákvörðun í kjölfar innanlandssamráðs eru drög að ákvörðun birt á vef stofnunarinnar og send til Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA). ESA skal þá innan 30 daga samþykkja ákvörðunina eða gera athugasemdir við hana.

Viðmiðunartilboð

Önnur kvöð sem lögð er á fyrirtæki með umtalsverðan markaðsstyrk er kvöð um gagnsæi. Fyrirtækið skal þá birta viðmiðunartilboð þar sem allar tæknilegar kröfur og skilmálar fyrir viðkomandi þjónustu eru birtar sem og verð allra þjónustuþátta. Allir kaupendur þjónustunnar skulu sitja við sama borð og njóta þessara kjara, hvort sem þeir eru tengdir aðilar eða ótengdir. Fyrirtækið gerir tillögu að viðmiðunartilboði sem Fjarskiptastofa fer yfir og leggur í samráð meðal hagsmunaaðila. Að loknu samráði tekur Fjarskiptastofa ákvörðun um viðmiðunartilboðið sem tekur þá gildi.

Lög um fjarskipti, 32. gr. eftirlit með gjaldskrá

Bæði kostnaðargreiningar og viðmiðunartilboð byggja á 32. gr.  laga um fjarskipti nr. 81/2003 sem fjallar um eftirlit með gjaldskrá. Greinin hljóðar svo:

32. gr. Eftirlit með gjaldskrá.
Þegar markaðsgreining gefur til kynna að skortur á virkri samkeppni hafi í för með sér að fjarskiptafyrirtæki með umtalsverðan markaðsstyrk krefjist of hárra gjalda eða að óeðlilega lítill munur sé á heildsölu- og smásöluverði getur Fjarskiptastofa lagt kvaðir á fjarskiptafyrirtæki um kostnaðarviðmiðun gjaldskrár og kvaðir um kostnaðarbókhald á ákveðnum tegundum samtengingar eða aðgangs. Taka skal tillit til fjárfestinga fjarskiptafyrirtækisins og hæfilegrar arðsemi af bundnu fjármagni með hliðsjón af áhættu við fjárfestinguna.
Þegar lögð er kvöð á fjarskiptafyrirtæki um að gjaldskrá miðist við kostnað ásamt hæfilegum hagnaði hvílir sönnunarbyrðin á fyrirtækinu.
Fjarskiptastofa getur krafist þess að fjarskiptafyrirtæki geri kostnaðarlíkan til útreiknings á verði.
Fjarskiptastofa getur við útreikninga á kostnaði tekið mið af rekstri sambærilegrar þjónustu sem telst hagkvæmlega rekin, tekið mið af gjaldskrám á sambærilegum samkeppnismörkuðum og notað kostnaðargreiningaraðferðir sem eru óháðar aðferðum fjarskiptafyrirtækisins.
Ráðherra er heimilt að setja reglugerð um útfærslu bókhaldslegs aðskilnaðar í rekstri fjarskiptafyrirtækja skv. 31. gr., þ.m.t. skiptingu eftir netum og þjónustu, og um nánara fyrirkomulag kostnaðargreiningar samkvæmt þessari grein, m.a. um aðferðir við eignamat, afskriftir, ávöxtunarkröfu og gerð kostnaðarlíkana.